Het komt in het strafrecht vaak voor dat men veroordeeld wordt tot een voorwaardelijke straf met bijzondere voorwaarden. Dit betekent dat men een proeftijd krijgt (doorgaans twee jaar) en dat de verdachte, of veroordeelde, zich gedurende die tijd moet houden aan voorwaarden. Je hebt de algemene voorwaarden, zoals dat men geen nieuwe strafbare feiten mag plegen tijdens de proeftijd, en bijzondere voorwaarden. Het wetboek van strafrecht, en dan meer specifiek artikel 14c van het Wetboek van Strafrecht (voor volwassenen) en 77z van het Wetboek van Strafrecht voor minderjarigen, bevat een overzicht van mogelijke bijzondere voorwaarden.
Voorbeelden van bijzondere voorwaarden zijn een contactverbod, een meldplicht en een opname in een zorginstelling.
Doorgaans gaan deze voorwaarden pas in alle een uitspraak onherroepelijk wordt. Dit is ook logisch, iemand dient voor onschuldig te worden gehouden totdat hij onherroepelijk schuldig is verklaard. Dus als men niet meer in beroep of cassatie kan, gaan voorwaarden doorgaans in.
Er bestaat echter de mogelijkheid dat een rechter bepaalt dat de “dadelijke uitvoerbaarheid” opgelegd. Dit betekent dat een verdachte zich al moet houden aan de voorwaarden, hangende het hoger beroep. Over dit laatste is afgelopen maand een mooi arrest gewezen.
Een minderjarige werd op 21 juni 2023 door het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden veroordeeld wegens poging tot doodslag en openlijke geweld tot een gevangenisstraf van 260 dagen, waarvan 238 dagen voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Aan hem zijn bijzondere voorwaarden ten toezicht opgelegd en dit is dadelijk uitvoerbaar verklaard.
Een rechter mag volgens artikel 77za (voor minderjarigen) van het Wetboek van Strafrecht en artikel 14e (voor volwassenen) van het Wetboek van Strafrecht bepalen dat voorwaarden dadelijk uitvoerbaar zijn indien er ernstig rekening mee moet worden gehouden dat de veroordeelde wederom een misdrijf zal begaan dat gericht is tegen of gevaar veroorzaakt voor de onaantastbaarheid van het lichaam van een of meer personen.
Omdat de gevolgen van het dadelijk uitvoerbaar van voorwaarden verstrekkend kunnen zijn, moet een rechter goed uitleggen waarom de rechter meent dat er aan de eisen van de wet is voldaan. Er moet dus goed worden uitgelegd waarom er ernstig rekening mee gehouden moet worden dat de veroordeelde wederom een misdrijf zal begaan dat gericht is, of gevaar veroorzaakt, voor de onaantastbaarheid van het lichaam.
Als een rechter dit niet goed uitlegt, dan zal de Hoge Raad een dergelijke uitspraak doorgaans niet in stand laten.
Wat was dan de motivering van het gerechtshof voor het bepalen van de dadelijke uitvoerbaarheid? Heel simpel gezegd, die was er niet. De advocaat-generaal, een adviseur van de Hoge Raad, maakte dan ook snel korte metten met dit deel van het arrest. De advocaat-generaal oordeelde:
“In de overwegingen van het hof ligt besloten dat sprake is van feiten die zijn gericht tegen of gevaar hebben veroorzaakt voor de onaantastbaarheid van het lichaam van een of meer personen. Het hof heeft echter niet vastgesteld en gemotiveerd dat er ernstig rekening mee moet worden gehouden dat de verdachte wederom een dergelijk misdrijf zal begaan. Sterker nog, het hof laat in de strafmotivering meewegen dat de verdachte sinds mei 2022 niet meer met politie en justitie in aanraking is gekomen en sinds de uitspraak van de rechtbank een aantal stappen ‘in de goede richting’ heeft gezet. Het hof heeft zijn beslissing aldus ontoereikend gemotiveerd.”
De Hoge Raad volgde in dit geval de advocaat-generaal, onder vermelding van de conclusie van de advocaat-generaal (en dus zonder eigen toelichting), en besloot dit deel van het arrest te vernietigen.
Waarom is dit nu zo belangrijk. Op dit moment zijn de doorlooptijden bij rechtbanken en gerechtshoven op zijn zachtst gezegd traag. Enkele weken terug had ik nog zitting bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden over een zaak uit 2019. Als een verdachte in eerste aanleg wordt veroordeeld tot bijzondere voorwaarden en daarbij de dadelijke uitvoerbaarheid wordt bevolen, dan kan het zo zijn dat de verdachte zich jaren aan allerlei voorwaarden moet houden die een enorme ingreep maken in zijn privéleven. Als die verdachte dan alsnog wordt vrijgesproken, is dit extra schrijnend.
Het is dan ook van belang dat een advocaat de kennis over de dadelijke uitvoerbaarheid van voorwaarden, en de criteria daarvan, paraat heeft. Mocht een officier van justitie dit vorderen op zitting, wat dikwijls onterecht gebeurd, dan is het aan de advocaat om de rechter te wijzen op de voorwaarden en de bijzondere motivatieplicht van diezelfde rechter. Dit kan dikwijls de oplegging van de dadelijke uitvoerbaarheid voorkomen.
Op ons kantoor hebben Michiel Schimmel en Thyrsa Buskop veel ervaring met dit soort zaken. U kan gerust en geheel vrijblijvend contact met hen opnemen via michiel@hameradvocaten.nl, thyrs@hameradvocaten.nl of via 035 69 44 8 33.
Mocht je willen weten of je in aanmerking komt voor pro deo rechtsbijstand, kijk dan hier. Wij zijn gevestigd in Bussum (gemeente Gooise Meren) maar komen bij alle rechtbanken in het land. Verder hebben wij er geen probleem mee om via ZOOM af te spreken als dit beter uitkomt.
