Één van de meeste bekende, maar moeilijkste verweren in het strafrecht, is het beroep op noodweer, beter bekend als zelfverdediging. De rechtspraak hierover is bijna altijd in beweging en er zijn behoorlijk wat eisen waaraan een geslaagd beroep op zelfverdediging aan moet voldoen, wil men niet veroordeeld worden. Deze blog is niet bedoeld voor de strafrechtgeleerde, maar voor degene die in gemakkelijke taal willen weten wat er verstaan wordt onder zelfverdediging. Ik zal aan de hand van een recente uitspraak (arrest) van de Hoge Raad uiteenzetten wat zelfverdediging is en aan welke eisen het moet voldoen. Het arrest waar ik het over heb, vind je hier.
Er werd een jongen aangevallen en hij heeft zich daartegen verdedigd. In eerste instantie is hij weggerend van het groepje jongens dat hem had aangevallen. Na enkele meters heeft hij omgekeken en zag hij dat hij werd achtervolgd. Hij wilde vervolgens een eetcafé in vluchten. Toen hij in het halletje van het eetcafé was, draaide hij zich om en zag hij de aanvaller, het latere slachtoffer, recht voor zijn neus staan. Hij durfde onder die omstandigheden niet zijn rug richting het slachtoffer te keren, omdat dit hem extra kwetsbaar zou maken. In een reflex, om zich te verdedigen, heeft hij het mes gepakt en het voor zich gehouden, zwaaiend om een aanval tegen te gaan. Hij wordt nogmaals geslagen en steekt vervolgens het slachtoffer. Het slachtoffer overlijdt aan zijn verwondingen.
Het Gerechtshof had de man veroordeeld tot een gevangenisstraf van 6 jaar en hierbij gesteld dat hij de mogelijkheid had verder het café in te gaan en dat hij dit had moeten doen. Echter, aangezien hij zich had omgedraaid, had hij volgens het Hof de kennelijke wil om te vechten.
Bij zelfverdediging draait het om een noodzakelijk verdediging van eigen lijf, eerbaarheid of goed tegen een ogenblikkelijke wederrechtelijk aanranding. De wettekst is vastgesteld in 1881 (!) en sindsdien niet meer gewijzigd.
Onder aanranding worden alle feitelijke aantastingen verstaan van eigen of anders lijf, eerbaarheid of goederen, maar ook die gedragingen die een onmiddellijk dreigend gevaar opleveren. Je hoeft dus niet eerst zelf geslagen te worden om jezelf te mogen verdediging. De enkele vrees is echter niet genoeg, het moet wel duidelijk zijn dat je op het punt staat mishandeld te worden en dit moet ook (enigszins objectief) vast te stellen zijn. Daarnaast moet de ogenblikkelijke situatie zijn, je mag dus niet na een vechtpartij enkele uren later met een honkbalknuppel aan komen. Verder moet het noodweer voldoen aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit.
Die laatste twee zijn subjectieve eisen; wie je bent is relevant of er voldaan is aan de eisen van proportionaliteit. Aan een ervaren vechtsporter worden andere eisen gesteld dan iemand die nog nooit een judoring heeft gezien. Aan de proportionaliteitseis is voldaan als de zelfverdediging in redelijke verhouding staat tot het geweld. Je mag bijvoorbeeld niet iemand door zijn hoofd schieten als je een schop onder je kont krijgt. Aan de subsidiariteitseis is niet voldaan indien iemand zich niet hoeft te verdedigen er dus geen noodzaak tot verdediging bestaan. Als je kan vluchten, en dit mag verwacht van je worden, hoef je jezelf niet te verdediging. Dit moet echter wel mogelijk zijn.
Het Hof verweet de verdachte in de casus dat hij kon vluchten en dat dit van hem verwacht kon worden. Oftewel, dat niet is voldaan aan het subsidiariteitsvereiste. De Hoge Raad is het hier niet mee eens. Zij vindt dat het Hof te streng is geweest en vernietigt dan ook de uitspraak.
Word je nu zelf verdacht van een strafbaar feit en denk je dat er sprake is van zelfverdediging, bel ons dan vooral. Er zitten behoorlijk wat haken en ogen aan een goed zelfverdedigingsverweer. Zonder goede juridische bijstand is het lastig om duidelijk te maken hoe de vork in de steel zit en of je juist gehandeld hebt.
U kunt ons het beste telefonisch bereiken via 035 69 44 8 33 of via de mail op michiel@hameradvocaten.nl